“We benne op de wereld om mekaar te helpen, nietwaar?” - Hulp aan schepen

November 2022

“We benne op de wereld om mekaar te helpen, nietwaar?” Met onder meer deze boodschap hield de televisieserie ‘’t Schaep met de 5 pooten’ Nederlanders eind jaren zestig aan de buis gekluisterd. Deze boodschap heeft in de afgelopen vijftig jaar niet aan relevantie ingeboet. In de huidige turbulente tijden, waarin crises elkaar in rap tempo opvolgen, is hulp aan anderen een groot goed. Ook op het water. Voorschrift 33 van Hoofdstuk V (Veiligheid van de navigatie) van het SOLAS-verdrag[1] verplicht het mensen die op zee in nood verkeren te hulp te schieten wanneer mogelijk. Naast mensen kunnen ook schepen of andere zaken op zee hulp nodig hebben. Hoewel het verlenen van hulp aan schepen en andere zaken niet verplicht is, zijn er vanwege de mogelijk hoge beloning toch diverse partijen die de hulp graag verlenen. Zo ook de scheepseigenaar van het motorcontainerschip ’Balance’, met een lengte van ongeveer 110 meter en een breedte van 11,44 meter, uitgerust met 2 schroeven en 2 boegschroeven.

Duwbak op drift
Op 30 januari 2021 lag de met zand geladen duwbak ‘Wiljaco F6’ afgemeerd in een grindgat in de Gerelingsplas (bij Roermond) tegen andere duwbakken. Toen het water in de Maas steeg, is dit het grindgat ingelopen en braken de duwbakken los van hun ankers. De ‘Wiljaco F6’ is één van vijf losgebroken duwbakken die via een doorgebroken dijk de Maas is opgedreven. De ‘Balance’ bevond zich in de buurt van de op drift geraakte duwbakken en is ter plaatste gegaan. Zij trof op de rivier de ‘Wiljaco F6’ aan. Die dreef op de sterk stroom in haar richting. Een eerste poging de duwbak vast te maken aan de ‘Balance’ mislukte. Na een schadevaring met een brugpijler, dreef de duwbak op de sterke stroom in de richting van de Stuw Roermond, enkele honderden meters verderop. Inspanningen van de ‘Balance’, waarbij de ‘Balance’ zelf schade opliep, zorgden ervoor dat de duwbak door de stuurboordopening van de stuw is gegaan. Uiteindelijk is de ‘Balance’ gelukt om de duwbak onder controle te krijgen. De ‘Balance’ heeft uiteindelijk de duwbak overgedragen aan een toegesnelde duwboot.

In de zaak voor de rechtbank Rotterdam vordert de scheepseigenaar van de ‘Balance’ hulploon van de eigenaar van de duwbak, te weten een vergoeding voor de aan de ‘Wiljaco F6’ verleende hulp.[2]

Wanneer recht op hulploon?
Met gunstig gevolg verleende hulp geeft recht op hulploon.[3] Van ‘hulpverlening’ is sprake bij iedere daad of werkzaamheden, verricht om hulp te verlenen aan een in een bevaarbaar water of in welke ander water dan ook in gevaar verkerend schip of andere zaak.[4] Om te kwalificeren als hulpverlening moet het schip in ‘gevaar’ zijn bij het begin van de hulpverlening.[5] Gevaar is aanwezig wanneer een reële dreiging van het oplopen van schade bestaat en het schip zich door eigen kracht, zonder hulp van buiten, niet uit de gevaarlijke situatie kan redden. Ook een betrekkelijk geringe mate van gevaar kan voldoende zijn om het bestaan van gevaar aan te nemen.[6]

In de zaak van de ‘Wiljaco F6’ was niet in geschil dat de ‘Balance’ met gunstig gevolg hulp had verleend aan de duwbak en dat de duwbak in gevaar verkeerde. Een begrijpelijk standpunt bij een op drift geraakte onbemande duwbak die op de sterke stroom richting bruggen en een stuw dreef. Wat partijen in deze zaak verdeeld hield was de omvang van het verschuldigde hulploon.

Hoe bepalen we de omvang van hulploon?
Om hulpverlening aan te moedigen zijn wettelijke regels opgesteld op grond waarvan een hulpverlener aanspraak kan maken op hulploon.[7] Het hulploon wordt vastgesteld, rekening houdend met diverse criteria.[8] Het Hulpverleningsverdrag 1989 noemt de volgende niet-limitatieve criteria, die ook door de rechtbank in het vonnis worden aangehaald:

1. de geredde waarde van het schip en de andere goederen;
2. de vakkundigheid en inspanningen van de hulpverleners, betoond bij het voorkomen of beperken van schade aan het milieu;
3. de mate van de door de hulpverleners verkregen gunstige uitslag;
4. de aard en ernst van het gevaar;
5. de vakkundigheid en inspanningen betoond door de hulpverleners bij de redding van het schip, de andere zaken en mensenlevens;
6. de door de hulpverleners gebruikte tijd, gemaakte kosten en geleden verliezen;
7. het risico van aansprakelijkheid en andere door de hulpverleners of hun uitrusting gelopen risico's;
8. de snelheid van de verleende diensten;
9. de beschikbaarheid en het gebruik van schepen of andere voor hulpverlening bestemde uitrusting;
10. de staat van gereedheid alsmede de doelmatigheid en de waarde van de uitrusting van de hulpverleners.

De invulling van deze criteria hangt af van de omstandigheden van het geval. Zo bleek ook weer in de zaak van de ‘Wiljaco F6'.

 Het hulploon in de ‘Wiljaco F6’
De Rechtbank Rotterdam bespreekt overzichtelijk de genoemde criteria in haar vonnis. Zij kende uiteindelijk een hulploon van EUR 30.000,- toe aan de scheepseigenaar van de ‘Balance’. Juist door die zorgvuldige afweging van al die criteria is dit vonnis een schoolvoorbeeld hoe de hoogte van het hulploon kan worden bepaald.

De rechtbank baseert zich bij haar oordeel onder meer op de omstandigheden dat sprake was van een ten dele succesvolle hulpverlening, waarbij geen sprake was van gevaar voor het milieu, de mogelijke schade die de op drift geraakte ‘Wiljaco F6’ zou hebben kunnen veroorzaken aan haarzelf, de spoorbrug en de stuw, de vakkundigheid en inspanning van de ‘Balance’ ter zake van de hulpverlening en dat de scheepseigenaar van de ‘Balance géén professionele hulpverlener is.

Relevantie geredde waarde
Wij lichten graag één aspect van de beoordeling van de rechtbank uit. De geredde waarde van het schip en de goederen is bij hulpverlening belangrijk. Deze waarde is (behalve bij een ‘mileuberging’) het plafond bij de vaststelling van het hulploon. Het hulploon mag deze geredde waarde niet overtreffen.[9] Sommigen hechten nog meer waarde aan de geredde waarde. Zo is in de literatuur voor diverse zaken ooit eens onderzocht wat de verhouding tussen de omvang van het hulploon en de geredde waarde was.[10] Of dit onderzoek de aanleiding is geweest is niet bekend, maar het is niet ongebruikelijk dat partijen hun hulploonverzoek onderbouwen met de opmerking dat het ‘een x-percentage’ van de geredde waarde is. Zo ook de scheepseigenaar van de ‘Balance’. De rechtbank gaat hier terecht aan voorbij. De geredde waarde is een belangrijk criterium, maar niet meer dan één van de criteria aan de hand waarvan het hulploon wordt gesteld. De vaststelling van hulploon is sterk casuïstisch, waarbij alle omstandigheden relevant zijn. Niet slechts één.

Afrondende opmerkingen
De ‘film der feiten’ is (ook) bij hulpverleningszaken de basis. Zie ook het vonnis waar in de rechtsoverwegingen 4.5.1 tot en met 4.5.11 die feiten nauwkeurig worden weergegeven. Een antwoord op de vragen naar het ‘hoe, wat, wanneer en waarom’ van de assistentie is noodzakelijk voor een gewogen oordeel. In voorkomend geval is feitenonderzoek dus zeer belangrijk. Zodra dat feitenonderzoek is afgerond, kan aan de hand van de criteria het hulploon worden vastgesteld. De basis daarbij is dat iedereen profiteert van ‘hulpverleners op het water’. Partijen die bereid zijn die hulp te verlenen moeten daarvoor worden beloond.

* * *

[1] Internationaal Verdrag voor de beveiliging van mensenlevens op zee, 1974, Londen, 01-11-1974 (link)
[2] Rechtbank Rotterdam 13 juli 2022, ECLI:NL:RBROT:2022:5785.
[3] Artikel 12 lid 1 Hulpverleningsverdrag 1989, artikel 8:561 lid 1 BW.
[4] Artikel 1, aanhef, onder a Hulpverleningsverdrag 1989, artikel 8:551 BW.
[5] Hoge Raad 12 juni 1981, S&S 1981/100 (‘Zwaardvis’).
[6] Hoge Raad 9 februari 1996, S&S 1996/59 (‘Frio Alaska’); Hoge Raad 2 oktober 1998, S&S 2000/1 (‘Sioux’).
[7] Zie de preambule en artikel 13 van het Hulpverleningsverdrag 1989.
[8] Zie artikel 13 lid 1 Hulpverleningsverdrag 1989.
[9] Artikel 13 lid 3 Hulpverleningsverdrag 1989.
[10] A.A. van Angeren, ‘Waarde bij hulploon; de vereisten en factoren bij het bepalen van het hulploon in het zeerecht’, TVR 2002-4, p. 111-117