Verduurzaming transport - de Europese Commissie pakt (wél) door
Januari 2022
De reacties op de in november 2021 gehouden COP26 van de VN en de daarop volgende MEPC 77 van de IMO zijn voor het overgrote deel weinig positief. Aan de (te?) hooggespannen verwachtingen is niet voldaan. Zie daarover ook de eerdere blog. Het blijkt lastig om tot wereldwijd geldende emissiereductieafspraken te komen. In de EU is er meer ambitie. De Europese Commissie publiceerde ter uitwerking van de European Green Deal meerdere concrete wetsvoorstellen om de transportsector te vergroenen. Jolien Kruit geeft een kort overzicht van de recente ontwikkelingen en de verwachte regelgeving.
Het ‘efficient and green mobility package’
In juli 2021 heeft de Europese Commissie haar ‘Fit for 55’-pakket’ gepresenteerd.[1] Het pakket bevat meerdere onderling verweven wetsvoorstellen met maatregelen die de Europese broeikasgasuitstoot in 2030 met ten minste 55% moeten reduceren ten opzichte van 1990 en de uitstoot van methaan moeten beperken. De voorstellen zien onder meer expliciet op het vervoer.[2] Op 14 december 2021 heeft de Europese Commissie in aanvulling op het ‘Fit for 55’-pakket een tweede set met voorstellen gepresenteerd om de overgang naar een schonere en groenere Europese vervoerssector te ondersteunen.[3] Het ‘efficient and green mobility package’ beoogt nadrukkelijk bij te dragen aan de modernisering van het transport. Het pakket bevat voorstellen om:
- de leemtes in het TEN-T netwerk (een op Europees niveau gepland netwerk van wegen-, spoorlijnen-, vliegroutes- en watertransportnetwerken) van de Europese hoofdcorridors aan te pakken en het netwerk te moderniseren[4];
- het lange afstand en grensoverschrijdende spoorvervoer uit te breiden[5];
- het wegvervoer verder te digitaliseren[6]; en
- de stadslogistiek te verduurzamen[7].
In meer algemene zin betreft het plannen om zowel de fysieke als de digitale transportinfrastructuur te verbeteren. De Europese Commissie licht toe dat goede infrastructuur het transport kan vergroenen. Hoogwaardige infrastructuur kan congestie verminderen, efficiëntie verbeteren en bijdragen aan de door de Europese Commissie gewenste modal shift, namelijk het verleggen van vervoersstromen naar ‘schonere’ vervoersmiddelen (bijvoorbeeld van de weg naar het spoor of van de lucht naar het water).[8] Daartoe moeten ‘bottlenecks’ geadresseerd worden. Ook moet de weerbaarheid van het TEN-T netwerk versterkt worden, mede met het oog op de verwachte negatieve invloeden van klimaatverandering. Steeds meer rapporten en nieuwsberichten benoemen immers de risico’s van klimaatverandering voor het transport.[9] Naast schade aan de infrastructuur resulteren extreme(re) weersomstandigheden ook in een disruptie van het transport.[10]
De recente plannen van de Europese Commissie zouden ertoe moeten leiden dat er in 2050 een duurzame verbinding is binnen de EU zonder fysieke leemtes, bottlenecks of ontbrekende schakels. Hoewel de reacties op de intenties overwegend positief zijn, hebben diverse partijen al aangegeven dat ze de plannen niet ver genoeg vinden gaan.[11] Aannemelijk is dat de plannen op onderdelen zullen worden gewijzigd.
Verder heeft de Europese Commissie in december 2021 wetsvoorstellen gepresenteerd ter zake de verschuiving van fossiele aardgas naar koolstofarme gassen, waaronder waterstof.[12] Ook zijn voorstellen gedaan om de uitstoot van methaan verder te beperken.[13] Deze plannen zullen naar verwachting eveneens gevolgen hebben voor het transport.
Aanpassing van de EVOA
Tenslotte is van belang dat de Europese Commissie op 17 november 2021 een voorstel heeft gedaan voor een gewijzigde verordening betreffende de overbrenging van afvalstoffen.[14] De bedoeling is dat de nieuwe regeling de bij de evaluatie van de thans geldende verordening[15], ook wel aangeduid als ‘EVOA’, gebleken tekortkomingen verhelpt. Daarnaast beoogt de Europese Commissie met de aanpassingen bij te dragen aan de transitie naar de circulaire economie.[16] De gewijzigde verordening dient de overbrenging van afvalstoffen voor hergebruik en recycling in de EU te faciliteren, ervoor te zorgen dat de EU haar afvalproblemen niet naar derde landen uitvoert en dient illegale overbrengingen tegen te gaan.[17] Onder de huidige versie van de verordening is door de Rechtbank Rotterdam al geoordeeld dat ook schepen als afvalstof kunnen worden aangemerkt en wel vanaf het moment dat het voornemen bestond bij de eigenaar om zich van de schepen te ontdoen.[18]
Te verwachten acties in 2022
De Europese Commissie moet nog overeenstemming bereiken over haar voornoemde plannen met het Europees Parlement en de Raad. Per 1 januari jl. heeft Frankrijk het voorzitterschap van de Europese Raad overgenomen. In zijn programma voor het voorzitterschap ‘Recovery, Strength and a Sense of Belonging’, is het klimaat één van de prioriteiten.[19] Voor het ‘Fit for 55’-pakket staat specifiek genoemd dat Frankrijk de onderhandelingen wil bevorderen.[20] Ook het onderzoeken van de voortgang van de revisie van de EVOA staat op de agenda met het oog op de bevordering van (de transitie naar) de circulaire economie.[21]
Naar verwachting zullen de, mogelijk (aanzienlijk) gewijzigde regelingen niet voor 2023 in werking treden. Voor de goede orde zij opgemerkt dat dit niet betekent dat aan alle verplichtingen per 1 januari 2023 moet zijn voldaan. De individuele voorstellen bevatten separate aanvangstijdstippen voor de diverse verplichtingen. Zo wil de Europese Commissie bijvoorbeeld een oplopende ‘bijmengverplichting’ introduceren voor Sustainable Airline Fuel van 2% vanaf 1 januari 2025 naar 5% in 2030 en moet de verplichting van bepaalde schepen om uitsluitend walstroom te gebruiken in 2035 ingaan.
Voor 2022 heeft de Europese Commissie overigens verdere wetsvoorstellen aangekondigd met betrekking tot de geharmoniseerde meting van de uitstoot van vervoer en logistiek, een herziening van de CO2-emissienormen voor zware voertuigen, alsmede een herziening van de autowrakkenrichtlijn.[22]
De Europese Commissie pakt dus (wél) door.
We houden u graag op de hoogte. Mocht u vragen hebben dan kunt u vanzelfsprekend contact opnemen.
* * *
[1] Zie over het Fit for 55-pakket onder meer de blog ‘www.vantraa.nl/nl/kennis/klimaat-en-vervoer-verdere-regelgeving-op-komst’ alsmede het preadvies van M.A.W. van Maanen en J.A. Kruit, Sustainable transport, in: H.J. de Kluiver (red.), Duurzaam ondernemen en Sustainable transport – preadviezen voor de Koninklijke Vereeniging Handelsrecht, Uitgeverij Paris: Zutphen, 2021.
[2] ‘European Green Deal: Commission proposes transformation of EU economy and society to meet climate ambitions’, ec.europa.eu, 14 juli 2021.
[3] Press release ‘New transport proposals target greater efficiency and more sustainable travel’, European Commission, 14 december 2021, transport.ec.europa.eu/news/efficient-and-green-mobility-2021-12-14_en (online).
[4] Proposal for a Regulation of the European Parliament and of the Council on Union guidelines for the development of the trans-European transport network, amending Regulation (EU) 2021/1153 and Regulation (EU) No 913/2010 and repealing Regulation (EU) 1315/2013, COM/2021/812 final.
[5] ‘New Action Plan: boosting long-distance and cross-border passenger rail’, European Commission, 14 december 2021, transport.ec.europa.eu.
[6] Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council amending Directive 2010/40/EU on the framework for the deployment of Intelligent Transport Systems in the field of road transport and for interfaces with other modes of transport, COM/2021/813 final.
[7] Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions: The New EU Urban Mobility Framework, COM(2021) 811.
[8] Zie over de modal shift ook M.A.W. van Maanen en J.A. Kruit, Sustainable transport, in: H.J. de Kluiver (red.), Duurzaam ondernemen en Sustainable transport – preadviezen voor de Koninklijke Vereeniging Handelsrecht, Uitgeverij Paris: Zutphen, 2021, hoofdstuk 5.
[9] Zie onder meer de studie van de United Nations Economic Commission for Europe, ‘Climate Change Impacts and Adaptation for Transport Networks and Nodes’, Geneva, 2020. Zie ook A. Christodoulou en H. Demirel, Impacts of Climate Change on Transport – A focus on airports, seaports and inland waterways, European Union: Luxemburg 2018.
[10] Rapport ‘European Maritime Transport Environmental Report 2021’, European Environment Agency en European Maritime Safety Agency, Luxemburg, 2021, p. 12. Zie ook N. van Herk, ’50 tot 60 goederentreinen van Lineas in België gestrand’, Nieuwsblad Transport, 20 juli 2021, nt.nl (online). Ook: ‘TLN wil rechtvaardige tegemoetkoming na overstroming Limburg’, tln.nl, 5 augustus 2021: “Denk bijvoorbeeld aan een transporteur van een bierbrouwer, die vanwege de overstromingen niet bij de brouwerij kon komen.” Het op 6 september 2021 gepubliceerde rapport naar aanleiding van het in opdracht van EUROCONTROL uitgevoerde onderzoek maakt ondubbelzinnig duidelijk dat klimaatverandering een aanzienlijk en toenemend risico vormt voor de luchtvaart in de komende jaren; Rapport EUROCONTROL, ‘Climate Change Risks for European Aviation’, September 2021.
[11] ‘IRU welcomes EU green mobility proposals, but warns on mode inequality and lack of TEN-T ambition’, IRU, 16 december 2021, iru.org (online). Ook de Europese binnenhavens pleiten voor uitbreiding: ‘Inland ports welcome the proposal to take Europe’s transport infrastructure into the future’, Port News, 15 december 2021, en.portnews.ru.
[12] Proposal for a Regulation of the European Parliament and of the Council on the internal markets for renewable and natural gases and for hydrogen (recast), COM/2021/804 final en Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on the internal markets for renewable and natural gases and for hydrogen (recast) on common rules for the internal markets in renewable and natural gases and in hydrogen, COM/2021/803 final.
[13] ‘Commision proposes new EU framework to decarbonise gas markets, promote hydrogen and reduce methane emissions’, Europese Commissie, 15 december 2021, ec.europa.eu (online). COM(2021) 805 final.
[14] Voorstel voor een Verordening van het van het Europees Parlement en de Raad betreffende de overbrenging van afvalstoffen en tot wijziging van de Verordeningen (EU) nr. 1257/2013 en (EU) 2020/1056, COM(2021) 709 final.
[15] Verordening (EG) nr. 1013/2006.
[16] In de European Green Deal is de Commissie vanuit dat oogpunt verzocht tot aanpassing van de regeling over te gaan.
[17] Voorstel voor een Verordening van het van het Europees Parlement en de Raad betreffende de overbrenging van afvalstoffen en tot wijziging van de Verordeningen (EU) nr. 1257/2013 en (EU) 2020/1056, COM(2021) 709 final, preambule onder 2-4.
[18] Rb. Rotterdam 30 november 2021, ECLI:NL:RBROT:2021:11861; Rb. Rotterdam 15 maart 2018, ECLI:NL:RBROT:2018:2364 en Rb. Rotterdam 2 juli 2018, ECLI:NL:RBROT:2018:6176.
[19] ‘Recovery, Strength and a Sense of Belonging’ - Programme for the French Presidency of the Council of the European Union 1 January to 30 June 2022’, europe2022.fr (online).
[20] Idem, p. 66.
[21] Idem, p. 68.
[22] (Bijlagen bij de) Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de regio’s, Werkprogramma van de Commissie voor 2022 – Europa samen sterker maken, COM(2021) 645, def.
