Noodzaak van een zorgvuldige ingangscontrole in de voedingsindustrie
Juni 2023
Inleiding
Voor kopers van grondstoffen voor de voedingsindustrie is het van groot belang een zorgvuldige ingangscontrole uit te voeren. Het is een kernverplichting van kopers om de geleverde goederen (tijdig) te keuren. Gebeurt dit niet, dan lopen kopers het risico hun recht op schadevergoeding bij ondeugdelijke levering te verwerken. Kopers beperken zo het risico van het in het verkeer brengen van schadelijke producten met als gevolg aansprakelijk te zijn voor de schade en/of een mogelijke recall.
De ingangscontrole is onderdeel van de onderzoeksplicht uit het Nederlandse Burgerlijk Wetboek (BW) en het Weens Koopverdrag (CISG). Partijen kunnen de modaliteiten van de onderzoeksplicht regelen in hun overeenkomst en/of algemene voorwaarden.
De rechtspraak benadrukt steeds weer het nut en de noodzaak van het uitvoeren van een deugdelijke ingangscontrole.
De ingangscontrole als onderdeel van de wettelijke onderzoeksplicht
Uit artikel 7:23 lid 1 BW volgt dat kopers de geleverde zaken binnen een, gelet op de omstandigheden, zo kort mogelijke termijn moeten (doen) keuren. Deze onderzoeksplicht beoogt verkopers te beschermen tegen late en moeilijk weerlegbare klachten. De mate van de ingangscontrole hangt af van meerdere factoren. Dat maakt het moeilijk om hard and fast rules voor de onderzoeksplicht te geven. Zo zijn onder meer relevant de aard van de geleverde zaken, de waarneembaarheid van het gebrek, de wijze waarop een gebrek duidelijk wordt en de deskundigheid van de verkoper. De koper moet het redelijkerwijs van hem te vergen onderzoek uitvoeren.
De CISG is van toepassing op internationale koopovereenkomsten indien handelaren gevestigd zijn in landen die partij zijn bij het verdrag en deze handelaren het verdrag niet contractueel hebben uitgesloten. Meer dan negentig staten zijn partij bij de CISG.
De CISG kent ook een onderzoeksplicht voor kopers (artikel 38). De omvang van de ingangscontrole is wederom afhankelijk van factoren als het type geleverde zaak, de redelijke verwachtingen van de koper en eventuele snelle verslechtering of verwerking van de zaken. Ook spelen internationale handelsgebruiken een rol. De ingangscontrole moet in ieder geval zodanig zijn dat (zichtbare) gebreken die de koper bij een keuring behoort te ontdekken, aan het licht komen.
Jurisprudentie over ingangscontrole
De ingangscontrole speelt een belangrijke rol in een zaak bij de rechtbank Noord-Holland.[1] Een Duitse koper koopt een grote partij kruiden (majoraan) van een Nederlandse leverancier. Hierna verkoopt de koper de partij door aan een Duitse afnemer. De afnemer verwerkt de kruiden in haar eindproduct (worsten). Daarin worden vervolgens metaaldeeltjes aangetroffen.
De Duitse (doorver)koper had geen metaaldeeltjes in de door haar doorverkochte partij kruiden aangetroffen. De Duitse (doorver)koper had gebruik gemaakt van verticale metaaldetectie. Uit het vonnis blijkt echter niet duidelijk of deze ook goed was afgesteld. De in de branche gebruikelijke horizontale metaaldetector was niet beschikbaar voor de ingangscontrole. De rechter oordeelt dat de Duitse (doorver)koper haar onderzoeksplicht ex artikel 38 CISG niet (voldoende) is nagekomen. De aanwezigheid van metaaldeeltjes had bij een deugdelijke keuring door de (doorver)koper aan het licht moeten komen. Ook met verticale detectie zouden de metaaldeeltjes gemakkelijk ontdekt kunnen worden, mits de detector goed was afgesteld. Bovendien had de (doorver)koper de metaaldeeltjes met een optische controle kunnen ontdekken. De (doorver)koper heeft daarom geen recht op schadevergoeding van haar leverancier, aldus de rechtbank.
Het hof Arnhem-Leeuwarden[2] liet zich recentelijk uit over de reikwijdte van de ingangscontrole bij verkoop van biologisch mengvoer voor legkippen. Dit mengvoer zou vrij moeten zijn van – later toch aangetroffen – gewasbeschermingsmiddelen. Het hof overweegt dat verkoper De Eendracht over QS, GMP+ en KAT-certificering beschikt. Het gebruik in de langdurige handelsrelatie tussen De Eendracht en haar eigen toeleverancier brengt mee dat De Eendracht alleen bij twijfel onderzoek hoeft te doen naar de aanwezigheid van deze gewasbeschermingsmiddelen in het mengvoer. Het hof trekt dit door en oordeelt dat ook in de verhouding tussen De Eendracht en afnemer Raiffeisenbank als onderdeel van een handelsketen er, zonder concrete aanwijzing van deze verontreiniging van het mengvoer, geen keuringsplicht door een laboratoriumonderzoek voor Raiffeisenbank bestaat. Het beroep op de schending van de onderzoeks- en klachtplicht gaat derhalve niet op.
Inhoud van de klacht
Kopers moeten bij ontdekking van gebreken voldoende specifiek klagen. Dit blijkt bijvoorbeeld uit een interessante zaak van het hof Den Bosch waar de koper klaagt dat een lading Used Cooking Oil te hoge percentages vetzuren bevat.[3] De koper stelt hierover eerst telefonisch te hebben geklaagd en daarna per e-mail. Voor de telefonische klacht ontbreekt bewijs. De schriftelijke klachten noemen wel afwijkende parameters, maar deze hebben geen betrekking op de te hoge percentages vetzuren. De vordering van de koper wordt afgewezen bij gebreke van nakoming van de klachtplicht ex artikel 39 CISG. Kortom: (schriftelijk) klagen alleen is niet voldoende. De verkoper moet een oordeel kunnen vormen over het gebrek. Hij moet eventuele vervolgstappen kunnen zetten, aldus het hof. Te denken valt aan melding bij verzekeraars, benoeming van een expert, aansprakelijkstelling van zijn toeleverancier etcetera.
Contractuele regelingen
Voor de praktijk verdient het aanbeveling de reikwijdte van de onderzoeks- en klachtplicht schriftelijk vast te leggen in het koopcontract of de koopbevestiging. Dit kan bijvoorbeeld door het vastleggen van een termijn waarbinnen op bepaalde specifieke parameters getest moeten worden. Veelal wordt dit niet expliciet vastgelegd, maar opgenomen in algemene voorwaarden. De algemene voorwaarden moeten dan wel deugdelijk tussen partijen zijn overeengekomen. Kennisgeving van de algemene voorwaarden is veelal ook vereist, in ieder geval onder de CISG.
Publiekrechtelijke regelgeving
Kopers moeten zich verder bewust zijn van eventuele publiekrechtelijke regelgeving. Zo controleert de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) zendingen van non-EU-verkopers aan EU-kopers. Treft de NVWA een niet-toegestane afwijking aan, dan geeft zij een ’bericht tot officiële inbewaringneming’ uit. Afhankelijk van de aard en de ernst van de afwijking moeten kopers de zending (i) vernietigen, (ii) terugsturen naar het land van herkomst of (iii) herbestemmen/herlabelen.[4] De bezwaartermijn is over het algemeen zestig dagen. Na verloop daarvan moet uitvoering gegeven worden aan het NVWA-bericht.
In de praktijk komt het voor dat kopers tijdig bij verkopers klagen over gebreken, maar vervolgens de NVWA-bezwaartermijn uit het oog verliezen. Eventuele contractuele afspraken tussen kopers en verkopers zijn dan irrelevant. Zo kunnen partijen hebben afgesproken dat de koper de zending bij gebreken terugstuurt en de verkoper opnieuw levert. Beveelt de NVWA echter vernietiging van de zending, dan kunnen problemen ontstaan indien die zending reeds is teruggestuurd naar de verkoper. Het is derhalve goed om de fatale termijnen van de NVWA in de gaten te houden en waar nodig tijdig formeel bezwaar te maken.
Conclusie
Nut en noodzaak van het uitvoeren van een zorgvuldige en op de praktijk afgestemde ingangscontrole kan niet worden onderschat. Kopers kunnen de modaliteiten – eventueel contractueel en/of via algemene voorwaarden – afstemmen afhankelijk van het type goederen en handelsgebruiken. Ontdekking van een gebrek vraagt vervolgens om het (tijdig) doen van een voldoende specifieke klacht. Daarbij kunnen publiekrechtelijke regelgeving en aanwijzingen van de NVWA een rol spelen.
* * *
[1] Rb. Noord-Holland 2 mei 2018, ECLI:NL:RBNHO:2018:4286.
[2] Hof Arnhem-Leeuwarden 21 maart 2023, ECLI:NL:GHARL:2023:2514.
[3] Hof ’s-Hertogenbosch 14 mei 2019, ECLI:NL:GHSHE:2019:1812.
[4] Artikelen 66 en 67 Verordening (EU) 2017/625.
