Leidt 'corona-hamsteren' tot toepassen van de Hamsterwet?
Maart 2020
Naar aanleiding van de ontwikkelingen rondom de uitbraak van Covid-19 en de persconferentie van donderdag 12 maart, waarin nieuwe maatregelen zijn aangekondigd, zijn Nederlanders massaal aan het hamsteren geslagen. De beelden van lege schappen in de landelijke media zorgen voor een nieuwe paniekgolf. Is het geen tijd om de Hamsterwet van stal te halen? Gisteravond liet VMT al weten dat Nederland na de persconferentie aan het hamsteren is geslagen. Houdbare melk, toiletpapier, pasta, bonen en andere houdbare producten. Karren werden volgeladen om maar genoeg voorraad in huis te hebben. Gaat al dit hamsteren leiden tot lege schappen en tekorten aan voedingsmiddelen? Is het tijd om de oh zo oude maar nog steeds geldende Hamsterwet te gaan gebruiken?
Hamsterwet: wat is het?
De Hamsterwet is een wet die het mogelijk maakt regels te stellen die het hamsteren van goederen in geval van buitengewone omstandigheden tegen te gaan. De hier bedoelde buitengewone omstandigheden zijn naar de mening van de wetgever in de eerste plaats oorlog, oorlogsgevaar en daarmee verband houdende buitengewone omstandigheden. Maar “tot toepassing van de wet kan echter onder meer ook aanleiding geven het geval, dat objectief gezien geen oorlogsgevaar aanwezig is, doch bij het publiek ten onrechte de mening postvat, dat een oorlog dreigt.”
De wet stamt uit 1962 en volgens de Memorie van Toelichting “kan een wettelijke regeling op dit stuk niet worden gemist, omdat nu eenmaal met het optreden van hamsterneigingen in buitengewone omstandigheden rekening gehouden moet worden” (Kamerstukken II 1161/62, 6777, nr. 3). Gezien de wetgever heeft gekozen voor een ongedefinieerd begrip van deze “buitengewone omstandigheden”, lijkt het mij dat ook ten tijde van een pandemie (bron: WHO) de wet van toepassing kan worden verklaard.
Toepassen Hamsterwetgeving
Indien de Hamsterwet van toepassing zou worden verklaard, kan op basis van artikel 1 van de Hamsterwet, ingeval buitengewone omstandigheden dit noodzakelijk maken, bij koninklijk besluit, op voordracht van de Minister-President, voor het gehele land of een gedeelte daarvan, artikel 3 in werking worden gesteld. Artikel 3 bepaalt dan vervolgens dat de Minister van Economische Zaken en Klimaat regels kan stellen tot het tegengaan van het hamsteren van goederen.
Deze regels kunnen onder meer inhouden een verbod daarbij aangewezen goederen binnen daarbij aangegeven tijdsruimten in grotere dan daarbij aangegeven hoeveelheden af te leveren of in ontvangst te nemen. Met andere woorden: iedereen mag 1 pak toiletpapier per persoon per week kopen.
Resultaat van de Hamsterwet
De Hamsterwet creëert dus de bevoegdheid om concrete regels te maken voor het kopen van bepaalde goederen. Daarnaast ‘triggert’ de Hamsterwet bevoegdheden van toezichts- en opsporingsambtenaren. Op grond van artikel 1, sub 1 van de Wet op de economische delicten is het immers een strafbaar feit om in strijd te handelen met de regels die rondom hamsteren worden gesteld.
Maar door de inwerkingtreding van deze wet krijgen ook aangewezen ambtenaren van het Ministerie van EZK de bevoegdheid toezicht te houden en bestuursrechtelijk handhavend op te treden, door bijvoorbeeld ruimtes te betreden en te inspecteren en goederen in beslag te nemen. Daarnaast zijn overeenkomsten die in strijd met de Hamsterwet zijn gesloten nietig (Flora/Van der Kamp (HR 11 mei 1951, NJ 1952/127)).
Noodzaak
Zowel de Minister-President als de supermarktbranche geeft aan dat het niet nodig is om te hamsteren. De lege schappen worden weer aangevuld en er dreigen geen tekorten. Inwerkingtreding van de Hamsterwet zou natuurlijk een bepaalde rust en orde kunnen geven. Daarvoor is de wet bedoeld. Supermarkten hebben dan mogelijk meer grip op hun voorraadbeheer en consumenten hoeven niet bang te zijn dat ze zonder vitale producten komen te zitten.
Aan de andere kant zou het inwerkingstellen ook opgevat kunnen worden als een teken dat niet alleen een pandemie gaande is, maar dat ook de algemene veiligheidssituatie in het geding zou kunnen zijn. Om die reden moet de Hamsterwet dan ook alleen ingezet worden als daadwerkelijk tekorten van vitale producten zouden dreigen. En dat is volgens de Minister en de supermarktbranche nu dus nog niet het geval.
Deze opinie is eerder gepubliceerd op de website van VMT.
Zie verder het artikel zoals gepubliceerd op website van Radar.
