Klimaat en vervoer - verdere regelgeving op komst

September 2021

De klimaatcrisis is (één van) de grootste uitdaging(en) van deze tijd. Het recente rapport van de IPCC uit augustus 2021 laat er geen enkele twijfel over bestaan: de temperatuur van de aarde stijgt sneller dan verwacht.[1] De internationale wetenschappers noemen de transportsector als één van de grote vervuilers.[2] Duidelijk is dat het transport zal moeten vergroenen. En dat de transitie naar zero-emissie of zelfs een circulair transport niet eenvoudig is.

Verduurzamingsinitiatieven zijn er op meerdere vlakken. Uit onderzoek is gebleken dat er in de markt onder meer grote behoefte bestaat aan regelgeving.[3] Wat kunnen we de komende periode op het gebied van regelgeving zoal verwachten?

UN Climate Change Conference - COP 26

Van 31 oktober tot en met 12 november 2021 zal in Glasgow wederom een internationale klimaatconferentie plaatsvinden, de United Nations Climate Change Conference of the Parties (“COP 26”).[4] Doel van de COP 26 is om te komen tot internationale afspraken tot verdere gecoördineerde klimaatactie. Actie is nodig om de in de Overeenkomst van Parijs gestelde doelen, waaronder beperking van de opwarming van de aarde tot 1,5ºC te bereiken.[5] Meer specifiek staan emissiereductie, versterkte adaptatie, weerbaarheid tegen klimaatgevolgen en substantiëlere financiering op de agenda. De uitkomst van het congres zal gevolgen hebben voor (de regelgeving op het gebied van) het transport.

EU Fit for 55 - pakket

Op 14 juli 2021 heeft de Europese Commissie haar ‘Fit for 55’-pakket gepresenteerd.[6] Het pakket bevat meerdere onderling verweven wetsvoorstellen met maatregelen om de doelstelling van de Europese Klimaatwet te realiseren.[7] Uitgangspunt is dat de maatregelen de Europese broeikasgasuitstoot in 2030 met ten minste 55% moeten reduceren ten opzichte van 1990 en de uitstoot van methaan moeten beperken.[8]

De ‘Fit for 55’-voorstellen richten zich ook op het transport. De Europese Commissie stelt onder meer voor:

• emissies in de scheepvaart en het wegvervoer financieel te belasten door middel van emissierechten;
• gebruik van energie uit hernieuwbare brandstof te stimuleren door een verplicht minimumgebruikspercentage in te voeren;
• stringentere normen te stellen aan de emissiestandaarden van voertuigen en een einddatum te noemen voor productie van voertuigen met fossiele aandrijving;
• gebruik van (deels) duurzame brandstof in de luchtvaart verplicht te stellen;
• de uitstoot van schepen te beperken door in te zetten op duurzame brandstof en zero-emissieaandrijving;
• gebruik van walstroom in havens verplicht te stellen;
• de belasting op brandstof aan te passen, in die zin dat fossiele brandstof hoger wordt belast;
• ‘carbon border adjustment mechanisms’ in te voeren ter bescherming van Europese partijen tegen concurrentie van minder duurzame partijen buiten de EU.

De Europese Commissie moet nog overeenstemming bereiken over haar voorstellen met het Europees Parlement en de Raad. De concrete uitwerking staat dus nog niet vast; wel dat er verdere regelgeving komt. De komende maanden zullen daarover verdere onderhandelingen plaatsvinden. Naar verwachting zal het, mogelijk (aanzienlijk) gewijzigde, pakket niet voor 2023 in werking treden.

International Maritime Organization – verdere maatregelen

Op het gebied van de internationale scheepvaart werkt de IMO onder meer aan uitstootreducties. In juni 2021 zijn daartoe verdere ‘korte termijn acties’ afgesproken. Zo is vastgesteld dat schepen dienen te beschikken over een Energy Efficiency Existing Ship Index en een Carbon Intensity Index. In essentie gaat het om maatregelen die reders verplichten om te voldoen aan een minimumenergie-efficiëntieniveau.[9] De afdronk van de juni 2021-bijeenkomst van IMO’s Marine Environment Protection Committee was vanuit klimaatopzicht onbevredigend.[10] Mede gelet op de door de Europese Commissie aangekondigde ‘Fit for 55’-maatregelen is de verwachting dat ook de IMO verdere maatregelen zal nemen.

Nederlandse Klimaatwet - aanpassing

De Europese Klimaatwet heeft, zoals hiervoor genoemd, het doel gesteld van een 55% broeikasgasreductie in 2030 ten opzichte van 1990. De Nederlandse Klimaatwet gaat nog uit van een reductie van 49%.[11] Om aan de Europese normen te voldoen zal de Nederlandse wet moeten worden aangepast. Ook zullen verdere maatregelen genomen moeten worden om die doelstelling daadwerkelijk te realiseren. Ter uitwerking van het in de Nederlandse Klimaatwet gestelde reductiedoel is in 2018 het Klimaatakkoord gesloten. Uit onderzoek blijkt dat de in het Klimaatakkoord opgenomen afspraken slechts leiden tot een emissiereductie van 34%.[12] Naar verwachting zal dus ook de Nederlandse wetgever nadere actie gaan nemen.

Marc van Maanen en Jolien Kruit schreven voor de Koninklijke Vereeniging Handelsrecht een preadvies over duurzaam en efficiënt(er) transport. Het preadvies is in oktober 2021 gepubliceerd.

* * *

[1] IPCC 2021, Climate Change 2021: the physical science basis. Contribution of working group I to the sixth assessment report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Cambridge: Cambridge University Press in druk, ipcc.ch.
[2] Idem, TS, p. 66: “Fossil fuel combustion for energy, industry and land transportation are the largest contributing sectors on a 100-year time scale”. Vgl. ook ‘Greenhouse gas emissions from transport in Europe’, European Environment Agency, indicator assessment, juli 2021: “All transport sub-sectors will need to be much more ambitious if the sector as a whole is to contribute to the goals set out in the European Green Deal.” eea.europa.eu/data-and-maps/indicators/transport-emissions-of-greenhouse-gases-7/assessment
[3] Onder meer:lr.org/en/latest-news/regulation-is-key-to-shippings-green-push-lloyds-list-survey-finds/; S. Chambers, ‘Netherlands and OECD make the case for more swift adoption of longer term emissions regulations’, splash247.com, 19 mei 2021; ACEA, ‘Policy Paper Road freight transport on the way to carbon neutrality’, Brussel 2020, p. 2-3; Development, and Innovation Proposals’, Journal of Marine Science and Engineering 2021, 415, p. 40; Rapport Shell, ‘Decarbonising shipping: All Hands on deck’, 2020.
[4] ukcop26.org.
[5] Overeenkomst van Parijs d.d. 12 december 2015, Trb. 2016, 162.
[6] COM(2021)550 final, Fit for 55.
[7] ‘European Green Deal: Commission proposes transformation of EU economy and society to meet climate ambitions’, ec.europa.eu, 14 juli 2021.
[8] Press release, ‘European Green Deal: Commission proposes transformation of EU economy and society to meet climate ambitions’, Europese Commissie, Brussel 14 juli 2021. Vgl. ook Verordening (EU) 2021/1119 van het Europees Parlement en de Raad van 30 juni 2021 tot vaststelling van een kader voor de verwezenlijking van klimaatneutraliteit, en tot wijziging van Verordening (EG) nr. 401/2009 en Verordening (EU) 2018/1999 (“Europese klimaatwet”); preambule onder 26 en art. 4.
[9] Zie voor een toelichting op de maatregelen onder meer marine-offshore.bureauveritas.com/newsroom/reducing-ship-emissions en dnv.com/maritime/insights/topics/decarbonization-in-shipping/regulatory-overview.html.
[10] offshore-energy.biz/imos-carbon-measures-face-backlash-as-too-weak/; lloydslist.maritimeintelligence.informa.com/LL1137235/Shipping-industry-left-frustrated-by-MEPC-76-outcome
[11] Art. 2 lid 2 Klimaatwet.
[12] KBT Klimaatcrisis Beleid Team, Klimaatbeleid Mobiliteit & Transport Advies 3, 2021, p. 3.