Forumkeuzebeding en de positie van de derde verzekerde

December 2020

Verzekeraars zijn gewaarschuwd: ook bij “grote risico’s” wordt de derde verzekerde, zelfs indien deze geen zwakke partij is, beschermd tegen bevoegdheidsbedingen, zo volgt uit het arrest van het Europese Hof van Justitie[1] .

Eerder dit jaar heeft het Europese Hof van Justitie een opmerkelijke uitspraak gedaan, die tot gevolg heeft dat de bescherming van de derde verzekerde tegen in de polis opgenomen bevoegdheidsbedingen verder opgerekt is. Wat was er aan de hand?

Achtergrond

Het moederbedrijf van een Litouws beveiligingsbedrijf had ten behoeve van haar eveneens Litouwse dochter bij een Letse verzekeraar een bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering afgesloten. In de polis was een jurisdictiebeding opgenomen, dat de Letse rechter exclusief bevoegd verklaarde om van geschillen onder de polis kennis te nemen. De Litouwse verzekerde stelde zich op het standpunt dat dit beding niet tegen haar kon worden ingeroepen, omdat zij geen contractspartij (verzekeringnemer) was van de Letse verzekeraar en dat zij mitsdien het geschil kon voorleggen aan haar eigen Litouwse rechter en wel onder verwijzing naar de regeling voor verzekeringszaken in de Brussel I bis of EEX-II Verordening met nr. 1215/2012.

Onder die verordening bepaalt de hoofdregel ter zake de bevoegdheid in verzekeringszaken dat de verzekeraar met woonplaats op het grondgebied van een lidstaat kan worden opgeroepen in een andere lidstaat voor het gerecht van de woonplaats van de eiser, indien het een vordering van de verzekeringnemer, de verzekerde, of een begunstigde betreft. Van de hoofdregel kan onder meer worden afgeweken middels een forumkeuzebeding, waarbij een gerecht of de gerechten van een lidstaat wordt/worden aangewezen betreffende een verzekeringsovereenkomst ten aanzien van zogenaamde “grote risico’s'’. In dat geval is die aangewezen rechter exclusief bevoegd.

De Letse verzekeraar stelde zich op het standpunt dat in dit geval sprake was van een groot risico en dat de dochtervennootschap gebonden was aan het forumkeuzebeding, dat de Litouwse moedermaatschappij met de Letse verzekeraar overeengekomen was. Door de Litouwse rechter zijn naar aanleiding van het geschil prejudiciële vragen gesteld aan het Europese Hof. De vraagstelling luidde als volgt:

“Moeten artikel 15, punt 5, en artikel 16, punt 5, van verordening {nr. 125/2012} aldus worden uitgelegd dat een in de verzekeringsovereenkomst tussen de verzekeringnemer en de verzekeraar opgenomen forumkeuzebeding in het geval van een verzekering voor grote risico’s kan worden tegengeworpen aan een uit hoofde van die overeenkomst verzekerde persoon, die niet uitdrukkelijk heeft ingestemd met dat beding en die zijn woonplaats heeft in een andere lidstaat dan de verzekeringnemer en de verzekeraar?”

Oordeel Hof van Justitie

Het Hof legt de uitzonderingsregel beperkt uit. Het komt tot de conclusie dat alhoewel er geen bijzondere bescherming nodig is, indien geen sprake is van een partij die in een zwakkere positie verkeert zoals de Litouwse dochtermaatschappij, de uitzonderingsregel strikt dient te worden toegepast. De uitzondering geldt slechts in relatie tot de verzekeringnemer en niet in de relatie tot de verzekerde derde. Zelfs niet indien het, zoals in het door het Hof besliste geval, gaat om een dochtervennootschap. Kortom, de mogelijkheid om in verzekeringsovereenkomsten die “grote risico’s” dekken af te wijken van de algemene bevoegdheidsregels, geldt alleen in de verhouding tussen de contacterende partijen bij die overeenkomst en kan in de regel niet worden uitgebreid tot een verzekerde derde. Dit betekent dat de Litouwse dochtervennootschap niet gebonden is aan het bevoegdheidsbeding en het geschil kan voorleggen aan haar eigen Litouwse rechter.

Commentaar

Met name voor de transportverzekeringspraktijk binnen de EU kan deze uitspraak gevolgen hebben voor in de polis opgenomen forumkeuzebedingen. In deze praktijk komt het immers onder meer op grond van de in de internationale handel gehanteerde Incoterms zeer geregeld voor dat de goederentransportverzekering niet alleen het belang van de verzekeringnemer, maar ook dat van de derde koper dekt. Deze derde koper zou mitsdien niet gebonden zijn aan het in de onderliggende polis opgenomen forumkeuzebeding, tenzij de derde koper daarmee uitdrukkelijk ingestemd heeft. Bij gebreke daarvan zou de derde koper in geval van schade het geschil aan zijn “eigen” EU-rechter kunnen voorleggen.

* * *

[1] HvJ EU 27 februari 2020, nr. C-803/18.