Een schip met overgewicht?

Mei 2023

De scheeps- en jachtbouw is een samenspel van diverse partijen zoals een opdrachtgever, financiers, scheepswerf, toeleveranciers, maar ook een classificatiebureau en een naval architect (scheepsarchitect). De naval architect maakt het technisch ontwerp en maakt in dat kader ontwerp- en constructietekeningen op basis waarvan een schip wordt gebouwd. Wanneer in dat ontwerp fouten zitten waardoor het schip te diep in het water ligt kan dat grote gevolgen hebben voor de naval architect, zo blijkt uit een recent vonnis van de Rechtbank Noord-Holland.[1]

De feiten

De zaak betreft een geschil dat is ontstaan naar aanleiding van de bouw van het motorjacht “Sunrise”. De “Sunrise” is in 2019 in opdracht van ESE gebouwd door de Turkse scheepswerf Yildiz Shipyard. Het ontwerpen en het maken van de constructietekeningen zijn in opdracht van ESE verricht door Ginton. In het tussen ESE en Ginton gesloten ‘Design and Naval Architecture Contract’ worden de General Terms and Conditions van de Nederlandse Bond van Jacht Architecten (NBJA) 2014 (hierna: ‘algemene voorwaarden’) van toepassing verklaard.

De “Sunrise” is conform de door Ginton gemaakte ontwerp- en constructietekeningen gebouwd door de scheepswerf. Tijdens de eerste sea trial (proefvaart) op 26 juli 2019 is gebleken dat de (MTU) hoofdmotoren niet op vol vermogen gebruikt kunnen worden als gevolg van te hoge overdruk bij de uitlaten van de motoren (exhaust backpressure). Deze overdruk wordt veroorzaakt doordat de bypass uitlaten vanaf een bepaalde snelheid/motortoerental onder water komen. De bypass uitlaten behoorden volgens het ontwerp van Ginton niet onder water te komen. Het schip lag echter dieper in het water dan het volgens het ontwerp zou moeten liggen doordat het ‘gewicht’ van het schip (de waterverplaatsing of displacement, het betreft zowel het lighship als de summer load) aanzienlijk hoger was dan zij volgens het ontwerp Ginton had moeten zijn.

Tussen ESE en Ginton is vervolgens gecorrespondeerd over een oplossing van het geconstateerde probleem. Ginton heeft in dat verband een aantal gewijzigde ontwerptekeningen aan ESE verzonden met, onder meer een aanvullende bypass uitlaat boven de waterlijn en een aanpassing aan het onderwaterschip. ESE heeft deze wijzigingen laten uitvoeren en vordert de kosten daarvan, EUR 350.000, als schade van Ginton. Ginton stelt een tegenvordering in tot betaling van EUR 41.000 ter zake onbetaald gelaten honorarium.

De aansprakelijkheid van de naval architect

Ginton voert een aantal verweren tegen de vordering van ESE. Allereerst beroept Ginton zich op de in de algemene voorwaarden opgenomen vervaltermijn waarbinnen moet worden gedagvaard. Deze termijn gaat in op de dag dat de gronden waarop de vordering is gebaseerd aan de opdrachtgever [ESE] bekend zijn geworden. Ginton stelt zich in dat verband op het standpunt dat het gewicht van het schip al meer dan een jaar voordat ESE is overgaan tot dagvaarding, bij ESE bekend was. De vordering van ESE zou daarom zijn vervallen. ESE betwist niet dat de algemene voorwaarden van toepassing zijn, maar is van opvatting dat pas tijdens de eerste Sea Trial duidelijk werd dat sprake is van een ontwerpfout. ESE stelt dat pas op dat moment de vervaltermijn is gaan lopen. ESE is binnen één jaar na de eerste Sea Trial overgegaan tot dagvaarding. De rechtbank is het met ESE eens, omdat pas tijdens de eerste Sea Trial is gebleken dat er een probleem was. De vordering van ESE is zodoende niet vervallen.

De rechtbank vervolgt dat tussen partijen niet in geschil is dat het jacht een gebrek heeft. De vraag is echter of Ginton aansprakelijk is voor de schade die ESE door het gebrek heeft geleden. De rechtbank stelt de juridische maatstaf vast waaraan het handelen van een jachtontwerper in dat kader getoetst moet worden. Volgens de rechtbank dient een jachtontwerper te handelen met de zorgvuldigheid die van een redelijk bekwaam en redelijk handelend jachtontwerper verwacht mag worden. In aanvulling daarop geldt, op grond van art. 7.1 van de algemene voorwaarden, dat het ontwerp moet voldoen aan de redelijke eisen van deugdelijkheid en bruikbaarheid in verband met het beoogde doel waarvoor de opdrachtgever het vaartuig wenst te gebruiken, mits dit doel bij de jachtontwerper bekend was. Opvallend is dat in de algemene voorwaarden de aansprakelijkheid van de jachtontwerper eigenlijk niet wordt uitgesloten, iets dat in veel andere sets algemene voorwaarden wel gebruikelijk is. Enkel aansprakelijkheid in het geval van grove schuld/opzet van niet leidinggevenden/ondergeschikten/derden is uitgesloten. Dat is in deze zaak niet aan de orde.

De rechtbank stelt aan de hand van de vastgestelde problemen tijdens de sea trials en de correspondentie tussen partijen over een oplossing vast dat het ontwerp, in zijn geheel, niet voldeed aan de daaraan te stellen eisen. Daarmee gaat de rechtbank voorbij aan de discussie die tussen partijen is gevoerd over de vraag of het ‘gewicht’ (waterplaatsing) verkeerd is ingeschat door Ginton, en zo ja of in hoeverre het jacht daardoor dieper lag dan Ginton had verwacht. De rechtbank oordeelt dan ook dat sprake is van een tekortkoming van Ginton.

Schadeomvang

Ginton betwist dat de tekortkoming heeft geleid tot schade, omdat ESE zou hebben besloten het schip niet te wegen. Vaststaat dat het gebrek door het wegen van het schip niet zou zijn voorkomen (het schip zou dan immers al zijn gebouwd). Daarom gaat dit verweer volgens de rechtbank niet op. Ook ten aanzien van de schadeomvang beroept Ginton zich op haar algemene voorwaarden, waarin is bepaald dat haar aansprakelijkheid is beperkt tot de overeengekomen vergoeding van de jachtontwerper. Die vergoeding bedraagt EUR 260.000. ESE voert hiertegen geen verweer, zodat de Rechtbank aanneemt dat de aansprakelijkheid van Ginton maximaal EUR 260.000 bedraagt. De algemene voorwaarden noemen verder nog als limiet het bedrag dat de verzekeraar voor het betreffende geval heeft uitgekeerd, aangezien dat in het vonnis niet aan bod komt lijkt deze limiet geen rol te spelen.

Ginton stelt verder dat het gebrek ook met minder vergaande maatregelen dan genomen had kunnen worden verholpen. Met enkel het plaatsen van een deflector zou het gebrek al verholpen kunnen zijn; de extra bypass zou niet nodig zijn geweest, aldus Ginton. Ook dat argument wordt door de rechtbank afgewezen, omdat ESE de herstelwerkzaamheden heeft laten uitvoeren conform de door Ginton gewijzigde ontwerptekeningen. De rechtbank oordeelt dat ESE erop mocht vertrouwen dat Ginton, als jachtontwerper, een goed advies zou verstrekken om de door haar gemaakte ontwerpfouten te herstellen. De rechtbank wijst vervolgens alle door ESE gevorderde kosten toe, tot het maximumbedrag van EUR 260.000.

Tegenvordering Ginton

De tegenvordering van Ginton, tot betaling van EUR 41.000 aan onbetaald honorarium wordt afgewezen. De reden daarvoor is dat die vordering niet opeisbaar is doordat tussen Ginton en ESE werd afgesproken dat de verplichting tot betaling is opgeschort, totdat de problemen met de uitlaat van het schip zijn opgelost. De rechtbank legt deze tussen partijen gemaakte afspraak zo uit dat dat hieraan voldaan is als het geschil finaal is beëindigd en niet, aldus Ginton, tot het jacht naar behoren functioneerde.

Conclusie

Dit vonnis van de Rechtbank Noord-Holland maakt duidelijk wat van een scheepsarchitect mag worden verwacht; een ontwerp dat voldoet aan de te stellen eisen. Kunnen de hoofdmotoren niet op vol vermogen gebruikt worden, levert dat mogelijk aansprakelijkheid van de scheepsarchitect op. Wordt een ontwerpfout gemaakt dan kan dat grote financiële gevolgen hebben. Dit vonnis van de Rechtbank Noord-Holland maakt dan ook het belang van een scheepsarchitect bij een contract waarin haar aansprakelijkheid wordt beperkt of uitgesloten duidelijk. Het enige verweer van Ginton dat ‘doel treft’ is het beroep op de beperking van aansprakelijkheid tot de overeengekomen vergoeding. Zonder die bepaling had zij aan ESE meer moeten vergoeden dan zij in rekening had gebracht voor het geleverde ontwerp.

* * *

[1] Rechtbank Noord-Holland 25 januari 2023, ECLI:NL:2023:728