E-commerce van levensmiddelen; voor, tijdens en na de coronacrisis

September 2020

In een eerdere bijdrage schreven wij al over de hamsterende consumenten aan het begin van de coronacrisis. Tijdens de periode van strenge maatregelen, waarbij de horeca tot 1 juni 2020 gesloten was, zagen we ook grote veranderingen in de bedrijfsvoering van o.a. boeren, restaurants en winkels. Met name de verkoop op afstand via internet of WhatsApp en aan-huis-bezorging van levensmiddelen, nam een grote vlucht. Een mooi voorbeeld was de samenwerking van Maaltijdbezorger Thuisbezorgd.nl, Honig en cateraar Eurest. Ook was er de oproep van aardappelboer.nl die viral ging. Het ziet er naar uit dat dergelijke e-commerce van levensmiddelen een blijvende ontwikkeling is – maar wel eentje waar nog wat aandacht voor compliance met regelgeving nodig is.

Food Lawyers Hub
Aan het begin van de coronacrisis heeft een groep food lawyers wereldwijd zich verenigd om kennis en ervaringen uit te wisselen over de situatie en de – juridische – uitdagingen. Van Portugal tot Canada en van Roemenië tot Panama. Silvia Gawronski, associate partner Voedsel & Waren bij Van Traa, was hierbij betrokken. Eerst via videocalls en later via Webinars werden ervaringen en ideeën uitgewisseld. Eén van Webinars betrof het onderwerp “e-commerce”, oftewel de verkoop op afstand via internet of WhatsApp en aan-huis-bezorging van levensmiddelen.

E-commerce tijdens coronacrisis
Tijdens dit Webinar constateerden de verschillende deelnemers een aantal interessante ontwikkelingen met betrekking tot e-commerce. In Nederland waren dit de opmerkelijkste:

Hamsteren van “tijdslots” in supermarkten: De eerste ontwikkeling met e-commerce tijdens de coronacrisis was hamstergedrag van de consument; zowel in de supermarkt, als ook op het internet. Daardoor ontstonden niet alleen problemen met de beschikbaarheid en levering van bepaalde producten, maar ook met het kunnen bemachtigen van een ‘tijdslot’ voor uitlevering van een internetbestelling. Ook deze werden gehamsterd en werden schaars.
Wees loyaal, koop lokaal: Tegelijkertijd vond een andere beweging van het (koop)gedrag van de consument plaats, namelijk “wees loyaal, koop lokaal”. Dit beek succesvol; de consument ging bijvoorbeeld vaker bij de boer in het naburige dorp kopen, een paasbrunch bestellen bij het lokale restaurant of toch naar de groenteboer en de bakker in plaats van de supermarkt. Mogelijk door gebrek aan alternatief bij de gebruikelijke supermarkt, maar mogelijk ook door de wens de lokale ondernemers in deze tijdens meer te willen steunen dan de supermarkten.
Van instore naar e-commerce: De veranderde vraag van de consument gecombineerd met de specifieke beschermingsmaatregelen voor de levensmiddelensector, leidde in veel gevallen tot een verandering van de wijze van verkoop. Zo kon de consument de asperges bij de groenteboer bestellen via WhatsApp en de snackbar bouwde razendsnel een bestelmodule voor bitterballen.
Non-compliance en gebrek aan toezicht: De vraag leefde wel of deze nieuwe verkoopwijze wel compliant was en of de inspecties van bijvoorbeeld de NVWA of Skal – die zelf als organisatie ook aan praktische beperkingen onderhevig waren – hier wel voldoende toezicht op hielden.

Nederland loopt voorop
Ten opzichte van de andere landen, bleek al gauw dat Nederland voorop liep met hiervoor genoemde ontwikkelingen. Dat is ook niet verwonderlijk, gelet op de goede, veilige en vergevorderde digitale betalingsstructuur in Nederland. Veel consumenten hadden immers al beschikking over internetbankieren, mobiele betaalapps of zelfs geavanceerde technologie van contactloos betalen via de smartphone of smartwatch. Daarnaast zijn veel consumenten in Nederland ook gewend om via het internet aankopen te doen. Het was daardoor voor de consument makkelijk om de bestelling en/of betaling voor de groenteboer op gelijke wijze te doen als voor de sushi. Tot slot lijkt ook dat de beschikbaarheid van verschillende platforms voor de verkoop van levensmiddelen een belangrijke factor is geweest voor horeca om snel over te schakelen op e-commerce. Ze hoefden immers zelf geen website te ontwikkelen, ze moesten zich alleen aansluiten bij een van de verschillende thuisbezorgende of delivery dienstverleners.

Toekomst van e-commerce
Het is niet onvoorstelbaar dat een deel van de ontwikkelingen die noodgedwongen in de levensmiddelensector (versneld) is ingezet, blijvend zal zijn. Een groep consumenten heeft nu immers het gemak van e-commerce ontdekt; en de betreffende levensmiddelenbedrijven hebben het nieuwe verkoopkanaal met alle economische voordelen van dien toch al opgezet. Dit alles natuurlijk nog los van een onverhoopte ‘tweede golf’ coronabesmettingen dit najaar.

Nu de rust weer enigszins terugkeert, is het echter belangrijk voor de levensmiddelenbedrijven om de tijd te nemen om het proces van e-commerce ook compliant te maken met de wet- en regelgeving en mogelijke risico’s af te dekken. Niet in de laatste plaats omdat ook de inspecties inmiddels weer zijn opgestart. Een aantal aandachtspunten van levensmiddelenrecht geven wij u graag mee:

Registratie: Is uw bedrijf actief in de productie, de bereiding, de opslag, de handel of het transport van levensmiddelen? Dan moet u zich laten registreren of een erkenning aanvragen bij de NVWA. Precieze informatie daarover staat op de website van de NVWA. Let er ook op dat een verandering van de activiteiten (van verkoop naar verkoop en transport) ook ertoe kan leiden dat u aan andere regels voor het bedrijf gaan gelden.
Voedselveiligheid: Zeker voor nieuwe spelers op de markt van levensmiddelen, maar ook voor bestaande spelers is het belangrijk om zorg te dragen voor de voedselveiligheid. Elke speler – from farm to fork – dient zorg te dragen voor veilig voedsel én maatregelen te treffen (zoals meldingen aan de NVWA en terugroepacties) indien toch een mogelijk onveilig product op de markt is terecht gekomen. En wist u dat veilig niet alleen betekent dat het product niet schadelijk moet zijn voor de gezondheid, maar ook dat het geschikt moet zijn voor menselijke consumptie? Ook onschuldige snippertjes papier of kleine steenstukjes kunnen het product al ongeschikt maken, wat kan leiden tot een verplichte veiligheidswaarschuwing of recall.
Voedselhygiëne: Elke speler – from farm to fork – dient zich te houden aan de hygiëneregels. Dat kan met een eigen voedselveiligheidsplan of met een goedgekeurde hygiënecode zoals opgestelde door de sector. Let erop dat met een veranderende werkwijze, ook de risico’s voor de voedselveiligheid veranderen. Hierdoor is aanpassing van het voedselveiligheidsplan hoogstwaarschijnlijk noodzakelijk.
Voedselverpakkingen: Catering van maaltijden of verkoop B2B van de boer aan de groothandel, is aan aanzienlijk minder regels onderworpen dan voorverpakte producten ten behoeve van B2C-verkoop. Bij e-commerce van levensmiddelen levert dit soms nog een dunne grens op. Het is daarom goed om na te gaan of alle verpakkingen voldoen aan de eisen daaromtrent; staan alle bereidings- ingrediënten en allergeneninformatie goed op de verpakking? Voldoet het verpakkingsmateriaal zelf wel aan de wettelijke eisen voor voedselcontactmaterialen? Zijn de eventuele (gezondheid)claims op de verpakking wel juist? En als je je product biologisch noemt, heb je dan wel een registratie bij de SKAL?
Andere regels: de uitvoering van e-commerce van levensmiddelen is naast de bijzondere aspecten van food law natuurlijk ook onderworpen aan andere regels, zoals de regels over de verkoop op afstand. Bedenk of uw algemene voorwaarden moeten worden aangepast en of uw verzekering deze nieuwe activiteiten dekt. De inrichting van een eventuele nieuwe website moet bovendien voldoen aan de regels over gegevensverwerking van de klantgegevens. En niet onbelangrijk: staat uw gemeente eigenlijk de activiteiten toe? Want veel aandacht gaat uit naar veranderende terrassen en restaurantopstelling, maar is internetverkoop en afhalen van producten op uw locatie eigenlijk wel toegestaan in het lokale bestemmingsplan?

Wilt u meer weten over wet- en regelgeving omtrent de e-commerce van levensmiddelen? Neem dan contact op met Silvia Gawronski, associate partner Voedsel & Waren bij Van Traa Advocaten te Rotterdam (gawronski@vantraa.nl of 06 20 21 05 66).