De wijziging van de Wam en ‘deelneming aan het verkeer van een voertuig’: een uitgemaakte zaak?

Maart 2024

Inleiding

Een tractor staat in een wijngaard om bestrijdingsmiddel op de druivenstokken te sproeien. De tractor glijdt weg en er vindt een dodelijk ongeval plaats. Is die tractor aan te merken als een vervoermiddel? De Wet aansprakelijkheidsverzekering motorrijtuigen (‘WAM’) is van toepassing. Of is de tractor slechts een landbouwmachine? De WAM is niet van toepassing. Het antwoord wordt gegeven in de recente wijziging van de WAM.

De WAM bevat de verplichting voor de bezitters en kentekenhouders van motorrijtuigen om verzekerd te zijn voor de civielrechtelijke aansprakelijkheid waartoe het motorrijtuig in het verkeer aanleiding kan geven. In de praktijk gebeurt dit door middel van een Wettelijke Aansprakelijkheidsverzekering (‘WA-verzekering’).

Op 23 december 2023 is (een deel van) de Implementatiewet zesde richtlijn motorrijtuigenverzekering (’de Implementatiewet’) in werking getreden. Deze wet is naar aanleiding van de wijziging van de Europese Richtlijn 2009/103/EG betreffende de verzekering tegen de wettelijke aansprakelijkheid waartoe de deelneming aan het verkeer van motorrijtuigen aanleiding kan geven en de controle op de verzekering tegen deze aansprakelijkheid (’de Richtlijn’).

In deze bijdrage komen de belangrijkste wijzigingen van Implementatiewet voor de WAM aan bod. Een beschrijving van de codificatie van rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie, biedt handvatten om rekening mee te houden bij de verzekering van motorrijtuigen.

De belangrijkste wijzigingen

Indexatie minimumbedragen WA-verzekering

De minimumdekking voor personenschade is verhoogd van € 6.070.000 per gebeurtenis naar € 6.450.000. Voor zaakschade is de minimumdekking verhoogd van € 1.220.000 naar € 1.300.000.

Aanpassing ten aanzien van fietsen met trapondersteuning

Voor fietsen met een hulpmotor (met ondersteuning tot maximaal 25 km/u) gold al geen verzekeringsplicht op grond van de WAM. De fietsen vielen onder de oude regeling nog wel onder de reikwijdte van de WAM. Benadeelden konden dus nog terecht bij het Waarborgfonds Motorverkeer voor vergoeding van schade veroorzaakt door een fiets met trapondersteuning, indien de aansprakelijke persoon of diens verzekeraar de schade niet zelf vergoedde. Door een wetstechnische wijziging behoren fietsen met een hulpmotor nu tot een uitzonderingscategorie, waardoor ze niet langer onder de WAM vallen. Sinds de inwerkingtreding van de Implementatiewet kunnen benadeelden dus ook niet meer bij het Waarborgfonds Motorverkeer terecht voor de vergoeding van de geleden schade.

Definitie ‘deelneming aan het verkeer van een voertuig’

De verzekeringsplicht van de WAM gold voorheen onder meer indien ‘buiten een weg met een motorrijtuig op een terrein aan het verkeer werd deelgenomen’. Met de Implementatiewet is dit veranderd naar de situatie waarin ‘buiten een weg met een motorrijtuig aan het verkeer wordt deelgenomen’. En in de WAM wordt ‘deelneming met het motorrijtuig aan het verkeer’ nu als volgt gedefinieerd:

“Het gebruik van het motorrijtuig in overeenstemming met de functie van dat motorrijtuig als vervoermiddel, ongeacht de kenmerken van het motorrijtuig en ongeacht het terrein waarop het motorrijtuig wordt gebruikt en of het stilstaat of in beweging is.”

Deelneming aan het verkeer

De achtergrond van de laatstgenoemde wijziging verdient extra aandacht. Deze wijziging codificeert namelijk de uitleg die het Hof van Justitie van de Europese Unie heeft gegeven aan het begrip ‘deelneming aan het verkeer’.[1] De uitspraak van het Hof betrof een zaak waarin een persoon om het leven kwam bij een ongeval met een landbouwtractor. Het slachtoffer was aanwezig in een wijngaard om bestrijdingsmiddel op wijnstokken aan te brengen. Het bestrijdingsmiddel bevond zich in een reservoir dat aan de tractor vastzat. De motor van de landbouwtractor draaide om de pomp aan te drijven, zodat bestrijdingsmiddel kon worden gesproeid. Op enig moment is de tractor door trillingen van de motor en door zware regenval meegesleurd met een aardverschuiving, met de dood van de betrokkene tot gevolg. De weduwnaar van het slachtoffer vorderde onder meer van de verzekeraar van de tractor vergoeding van immateriële schade. De Portugese lagere rechter wees deze vordering af, omdat het ongeval zich niet zou hebben voorgedaan in het kader van het gebruik van de betrokken tractor als verkeersmiddel. Het ongeval zou dus niet onder het bereik van een (Portugese) WA-verzekering vallen.

In hoger beroep heeft de rechter prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie gesteld. Het Hof oordeelt – kort gezegd – dat ‘deelneming aan het verkeer’ ieder gebruik van een voertuig omvat, dat overeenstemt met de gebruikelijke functie van dat voertuig. Daarbij geeft het Hof extra duidelijkheid voor voertuigen die worden gebruikt als machine waarmee motorkracht wordt opgewekt, zonder dat het voertuig wordt verplaatst. In deze situatie dient de rechter te beoordelen of het voertuig op het moment van het ongeval voornamelijk als vervoermiddel werd gebruikt of als machine. In het laatste geval valt dat gebruik niet onder het begrip ‘deelneming aan het verkeer’.

Zoals gezegd bevat de WAM door de wijziging van de Richtlijn en de Implementatiewet een codificatie van deze rechtspraak van het Hof. Door deze codificatie en de nieuwe definitie in de WAM, kan eenvoudig onderscheid worden gemaakt tussen twee situaties. De WAM is niet van toepassing wanneer een voertuig op het moment van het ongeval niet wordt gebruikt als vervoermiddel, maar bijvoorbeeld als industriële of agrarische krachtbron. Als een voertuig wél als vervoermiddel dient, is de WAM wel van toepassing en is het niet relevant of het voertuig stilstaat of in beweging is of waar het voertuig zich bevindt.

Conclusie

De wetgever is niet een nieuwe koers ingeslagen met de wijziging van de WAM. Wel is deze wijziging goed voor de rechtszekerheid in WAM-gerelateerde zaken. Bij motorrijtuigen die de aanleiding vormen voor schade in bijvoorbeeld een agrarische of industriële setting, kan nu eenvoudiger worden bepaald of de WAM al dan niet van toepassing is.

* * *

[1] HvJ EU 28 november 2017, ECLI:EU:C:2017:908, RAV 2018/22 (Rodrigues de Andrade).