De Europese Ontbossingsverordening: een (praktische) update

Juli 2024

In dit blog[1] wordt een update gegeven over de implementatie van de EU 2023 ‘Verordening betreffende het op de markt van de Unie aanbieden en de uitvoer uit de Unie van bepaalde grondstoffen en producten die met ontbossing en bosdegradatie verband houden’ (kort gezegd: ‘de Ontbossingsverordening’ of ‘Verordening’). Eerst worden kort de implicaties van de Ontbossingsverordening besproken. Ook komt aan bod wie belast is met handhaving en wat de mogelijke gevolgen daarvan zijn. Tot slot worden enkele contractsclausules vanuit civielrechtelijk perspectief besproken: hoe kunnen traders zich – onderling - wapenen bij compliance issues?

De Ontbossingsverordening in a nutshell

De regels zijn vanaf 30 december 2024 van toepassing.
Om welke producten gaat het? Dat zijn er zeven: runderen, cacao, koffie, palmolie, rubber, soja en hout. De Ontbossingsverordening geldt ook voor daarvan afgeleide producten. Die worden in bijlage I[2] bij de Verordening weergegeven. Te denken valt aan producten als chocola, meubels of leer. De regels raken aan de invoer in de Europese Unie, maar ook de uitvoer daarvan.

Vanaf 30 december 2024 is het verboden om deze producten in te voeren in of te exporteren uit de EU, tenzij:

• Ontbossingsvrij;
• Geproduceerd volgens lokale wetgeving (herkomstland), waaronder ook sociale- en milieuwetgeving;
• Vergezeld van een zorgvuldigheidsverklaring (’Due Dilligence’).

Deze verklaring moet een risico-beoordeling omvatten of er een risico bestaat dat de producten niet conform de Verordening zijn. Alleen als dat risico verwaarloosbaar is, mogen partijen deze producten in de handel brengen. De producten mogen niet afkomstig zijn uit na 31 december 2020 ontbost gebied. Die datum wordt de ‘cut-off date’ genoemd.

De regels zijn gericht op het grootbedrijf (‘handelaren’ en ‘marktdeelnemers’). Het MKB valt onder de Verordening vanaf juni 2025. Financials zoals banken en verzekeraars vallen nog niet onder de Verordening. Dat komt mogelijk nog, zo blijkt uit artikel 34 lid 4 Ontbossingsverordening.

Op een later moment wordt verwacht dat ook wetlands en savannes onder de reikwijdte van de Verordening zullen gaan vallen. De ontbossing in bijvoorbeeld de Cerrado (het meest biodiverse savannegebied ter wereld gelegen in Brazilië) blijft onverminderd hoog. Mogelijk worden dan producten als mais en biobrandstoffen toegevoegd aan de eerder genoemde lijst met producten zo volgt uit artikelen 34 lid 2 en lid 3 Ontbossingsverordening. 

Handhaving

De handhaving van de regels is in Nederland opgedragen aan de NVWA. De NVWA heeft voor bedrijven (en particulieren) een handige tool ontworpen. Via deze link is de Regelhulp EUDR raadpleegbaar:  https://www.nvwa.nl/onderwerpen/eudr-ontbossingsverordening/regelhulp-eudr. Op eenvoudige wijze kunnen bedrijven nagaan welke eisen voor hen gelden, en vanaf wanneer zij zich aan de EUDR  dienen te houden. Opmerkelijk is wel dat de NVWA in een enkel geval afwijkt van de tekst van de Verordening. Voor bijvoorbeeld de definitie van grote ondernemingen (niet-kleine en middelgrote onderneming) haakt de NVWA aan bij Recommendation 2003/361/EC. De Verordening noemt in dit kader Richtlijn 2013/34/EU.

De NVWA hanteert een risico-gebaseerde aanpak. Zij neemt daarbij het door de Europese Commissie vastgestelde landenbenchmarkingsysteem in acht. Exportlanden[3] worden ingedeeld in de risicocategorieën laag, standaard of hoog. De NVWA inspecteert voor de zeven grondstoffen het volgende percentage (minimaal):

• 1% van de import/export uit laag-risicolanden
• 3% van de import/export uit standaard-risicolanden
• 9% van de import/export uit hoog-risicolanden

Afhankelijk van het toegekende risiconiveau variëren de voorwaarden waar het gepaste zorgvuldigheidsproces aan moet voldoen.
Overtreding van de regels kan tot pittige sancties leiden, onder andere boetes tot 4% van de EU-omzet, inbeslagname van producten en bij recidive tijdelijke handelsverboden in de EU.

Uitdagingen

De Verordening heeft verstrekkende gevolgen voor internationale handelaren. In feite moet de gehele supply chain tot de lokale boeren in kaart gebracht en gedocumenteerd worden. Je moet processen opzetten om de compliance te waarborgen. In de praktijk wordt bijvoorbeeld alle soja in het logistieke proces bij elkaar gebracht, met name in de opslag en in transit. Dat kan niet langer. De grondstoffen moeten compliant zijn, voordat de aankoop plaatsvindt en zeker voordat de goederen worden verscheept.

Inmiddels is er een aanzwellende roep om de inwerkingtreding uit te stellen. Een aantal Europese lidstaten waarschuwen voor onuitvoerbaarheid van de Verordening en voor de problemen van een forse toename van de administratieve lasten. Sommige lidstaten hebben tot op heden nog geen autoriteit aangewezen die belast wordt met handhaving van de Verordening.

De Braziliaanse overheid heeft zich aangesloten bij het verzoek om uitstel. Haar logistieke infrastructuur is namelijk gericht op zogenaamde ’pool storage’ van producten. Vanwege de Verordening moeten gescheiden systemen worden ingericht ter voorkoming van vermenging van conforme producten met non-conform producten.

Eerder leek uitstel voor de hand te liggen omdat een grote overwinning werd verwacht van rechts populistische partijen bij de Europese verkiezingen begin juni. Aangezien de overwinning minder groot werd dan aanvankelijk gedacht, lijkt de kans dat uitgesteld zal worden te zijn afgenomen.   

Wapenen: contractsclausules

We sluiten dit blog af met enkele aanbevelingen voor contractenmakers. Daarmee doelen wij op degenen die zich bezighouden met het opstellen van algemene in- en verkoopvoorwaarden alsmede in- en verkoopcontracten. Nota bene: met de aanbevelingen kan (bestuursrechtelijke) handhaving door de NVWA niet worden voorkomen. De aanbevelingen zien met name op verdeling van de (civielrechtelijke) risico’s en gevolgen na handhaving tussen traders en marktdeelnemers onderling.

De Federation of Oils, Seeds and Fats Associations (FOSFA) heeft een mooie standaardclausule ontworpen voor in de contracten. Die clausule wordt hieronder weergegeven.

FOSFA INTERNATIONAL – EUDR

This clause shall be applicable to Goods placed on the EU market on or after 30 December 2024. The Goods must adhere to Commission Regulation (EU) 2023/1115 or any subsequent regulations within the existing legal framework.

Verder kan gedacht worden aan clausules waarin informatieverplichtingen zijn opgenomen. Immers, marktdeelnemers of handelaren zullen voordat zij de relevante producten in de EU in de handel brengen, (i) vast moeten kunnen stellen of er geen of slechts een verwaarloosbaar risico bestaat dat de producten uit na de cut-off date ontbost gebied afkomstig zijn en (ii) de producten zijn geproduceerd conform de relevante lokale wetgeving. Deze informatie is noodzakelijk voor de af te geven due diligence verklaring.

Ook kunnen van de verkoper garanties worden gevraagd waarin de verkoper garandeert dat het product niet vermengd is met product dat mogelijk afkomstig is uit na 31 december 2020 ontbost gebied. Gedacht kan daarbij worden aan het vastleggen van de gevolgen van het schenden van een dergelijke garantie: bijvoorbeeld schadevergoeding en/of ontbinding.

In geval van compliance issues, is het prettig om medewerkingsverplichtingen voor de verkoper in contracten te hebben opgenomen. Verder is in dat geval niet onbelangrijk om vrijwaringen voor de (financiële) schade voor de verkoper te hebben opgenomen. En welke remedies heeft de koper bij wanprestatie?

Tot slot een aanbeveling vanuit een andere invalshoek. Stel er is sprake van een compliance issue. Uw verkoper is gevestigd in bijvoorbeeld Brazilië of Zambia. U haalt een mooi Nederlands vonnis waarin wordt vastgesteld dat de verkoper uw bedrijf inderdaad dient te vrijwaren voor de ontstane schade. Vervolgens wordt het waarschijnlijk lastig met het tenuitvoerleggen van dit Europese vonnis in Brazilië of Zambia. Die tenuitvoerlegging wordt waarschijnlijk eenvoudiger indien partijen arbitrage hebben afgesproken. Immers, zowel Nederland als Brazilië en Zambia zijn partij bij het Arbitrageverdrag van New York. Dat verdrag ziet op de erkenning en tenuitvoerlegging van buitenlandse scheidsrechterlijke uitspraken. Hierdoor kan een arbitraal vonnis (award) in veel landen ten uitvoer worden gelegd. Is de verkoper (of uw koper) gevestigd buiten Europa, dan is een arbitrageclausule in uw in- of verkoopcontracten in ieder geval de overweging waard.

* * *

[1] Vervolg op https://www.vantraa.nl/nl/kennis/europees-parlement-stemt-voor-europese-ontbossingsverordening-gevolgen-voor-operators-en-commoditytraders/
[2] Bijlage 1 van de Europese verordening (EU) 2023/1115
[3] https://www.nvwa.nl/onderwerpen/eudr-ontbossingsverordening/controle-door-nvwa