Brexit-update en de tenuitvoerlegging van vonnissen
September 2021
De tenuitvoerlegging van vonnissen na Brexit: alle wegen leiden in ieder geval niet naar Lugano
Brexit heeft de nodige stof doen opwaaien. We hebben allemaal gelezen over accijnzen, over Britse marineschepen in het Kanaal[1] en over broodjes ham van Engelse chauffeurs die weggegooid moesten worden bij Hoek van Holland, omdat de vleeswaren niet ingevoerd mochten worden in Nederland.[2] Al deze incidenten waren het gevolg van regels die door Brexit wel of niet (langer) werden toegepast.
Brexit raakt niet alleen douanerechtelijke vraagstukken. Ook de vraag hoe een Brits vonnis in Nederland ten uitvoer moet worden gelegd, kan na Brexit in veel gevallen minder eenvoudig worden beantwoord en bewerkstelligd. Waar een Brits vonnis voor Brexit in burgerlijke en handelszaken (zoals transportzaken en/of verzekeringszaken) vaak direct door de deurwaarder ten uitvoer kon worden gelegd, is nu mogelijk toestemming van de rechter nodig. Er zal in veel gevallen dus een extra stap moeten worden genomen. Daar gaat dit blog over.
Voor ik de tenuitvoerlegging van Britse vonnissen bespreek, is het van belang om te kijken naar waar we staan en hoe we daar gekomen zijn.
Vote leave!
Op 31 januari 2020 verliet het Verenigd Koninkrijk de EU.[3] Vanaf dat moment gold een overgangsperiode. Die overgangsperiode hield in dat bijvoorbeeld de herschikte Brussel-I Verordening[4] (ook: de Verordening) van toepassing bleef op kwesties in burgerlijke en handelszaken[5] in zowel het Verenigd Koninkrijk als in de EU. Deze Verordening, indien van toepassing, geeft een regeling voor het beantwoorden van de vraag of en zo ja welke rechter rechtsmacht heeft[6] en hoe een vonnis gewezen in de ene EU-lidstaat in de andere ten uitvoer kan worden gelegd. De overgangsperiode betekende voor de tenuitvoerlegging van vonnissen waarop de Verordening van toepassing was concreet dat een Brits vonnis gewezen in die periode via de regeling in de Verordening vrij eenvoudig en zonder tussenkomst van de rechter in de andere landen gebonden aan de Verordening ten uitvoer kon worden gelegd.
Op 24 december 2020 kwam een deal tot stand tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU. In die deal is niets geregeld over bijvoorbeeld de vraag of en hoe de EU-landen en het Verenigd Koninkrijk elkaars rechterlijke beslissingen in burgerlijke en handelszaken gaan erkennen en ten uitvoer gaan leggen na de overgangsperiode. De overgangsperiode die in januari 2020 was begonnen, liep op 31 december 2020 af en de vraag is: wat nu? Hoe moet sinds 1 januari 2021 worden beoordeeld of en hoe een Brits vonnis in Nederland ten uitvoer kan worden gelegd?
Erkenning en tenuitvoerlegging: een rubik’s cube
Het korte antwoord op deze vraag is dat het een zoekplaatje is geworden. De meningen in de literatuur zijn verdeeld. Het wachten is op de eerste uitspraken die ongetwijfeld duiding zullen geven. Desalniettemin zal ik kort wat contouren schetsen. Het blijft van belang om in specifieke situaties te kijken welke route gevolgd moet worden.
Beslissingen gewezen na 1 januari 2021 in procedures gestart vóór 1 januari 2021
Beslissingen die ná 1 januari 2021 zijn (of worden) gewezen in procedures die vóór 1 januari 2021 zijn gestart, kunnen in beginsel (voor zover zij onder de relevante reikwijdte vallen) onder de herschikte Brussel-I Verordening ten uitvoer worden gelegd. Ten aanzien van die belissingen kan dus gebruik worden gemaakt van de gunstige tenuitvoerleggingsregeling in de Verordening. Dit betekent dat een Britse beslissing in burgerlijke en handelszaken in beginsel ten uitvoer kan worden gelegd in Nederland zonder tussenkomst van de Nederlandse rechter.
De vraag is hoe het zit indien er in deze procedures na 1 januari 2021 appèlprocedures worden gestart. Blijft de herschikte Brussel-I Verordening dan gelden voor de tenuitvoerlegging van de arresten in die procedures of moet dan teruggevallen worden op een andere regeling?[7] Dit is één van de vragen die beantwoord zal moeten worden.
Geen herschikte Brussel-I Verordening?
Geldt de herschikte Brussel-I Verordening niet (meer), dan is de vraag welke regeling wel van toepassing is.
Internationaal (transport)verdrag met tenuitvoerleggingsregeling?
Gaat het om bijvoorbeeld vervoer dan kan het zijn dat er een internationaal verdrag van toepassing is dat een eigen tenuitvoerleggingsregeling kent, zoals bijvoorbeeld het CMR-verdrag.[8] Nederland en het Verenigd Koninkrijk zijn partij bij dit verdrag. Een Brits vonnis kan in beginsel dan ook via die route in Nederland ten uitvoer worden gelegd.
Exclusieve forumkeuze?
Is er een exclusieve forumkeuze gemaakt en is het Haags Forumkeuzeverdrag[9] van toepassing, dan biedt dit verdrag mogelijk soelaas bij de tenuitvoerlegging van de beslissing. Voor de transportpraktijk is van belang dat het Haags Forumkeuzeverdrag alleen geldt bij exclusieve forumkeuzes en niet van toepassing is op onderwerpen zoals het vervoer van passagiers en goederen, de verontreiniging van de zee, de beperking van aansprakelijkheid voor maritieme vorderingen, averij-grosse en hulpverlening.
Het bilaterale verdrag uit 1967?
In de literatuur is een discussie ontstaan over de vraag of het verdrag van 1967[10] inzake de wederkerige erkenning en tenuitvoerlegging van vonnissen in burgerlijke zaken nog, dan wel opnieuw, van toepassing is en relevant is voor de erkenning en tenuitvoerlegging van vonnissen tussen het Verenigd Koninkrijk en Nederland. Hier verschillen de meningen over.[11]
Het EEX-Verdrag uit 1968?
In de literatuur[12] en online[13] is ook een discussie ontstaan over de vraag of het Verdrag van Brussel van 1968 (het EEX-Verdrag)[14] mogelijk nog, dan wel opnieuw, van toepassing is. Ook hier is het laatste woord nog niet over gezegd of geschreven.
Geen regeling? Nationaal recht
Indien er geen bijzondere regeling van toepassing is, moet de Nederlandse rechter voor de vraag of een Brits vonnis in Nederland ten uitvoer kan worden gelegd, terugvallen op nationaal recht (431 Rv). De rechter moet dan zelf bepalen, zonder dat dit al uit een verdrag volgt, welk gewicht wordt toegekend aan de uitspraak van de Britse rechter.
Kortom, de tenuitvoerlegging van vonnissen via bovengenoemde verdragen en regelingen zal er in veel gevallen toe leiden dat eerst toestemming moet worden gevraagd aan de Nederlandse rechter voordat een Britse beslissing ten uitvoer kan worden gelegd. Deze stap kon voorheen onder de Verordening in de meeste gevallen worden overgeslagen. Dat nu een extra stap moet worden genomen zal leiden tot extra kosten en mogelijk ook rechtsonzekerheid, omdat het maar de vraag is of alle (type) beslissingen zullen worden erkend en ten uitvoer kunnen worden gelegd.
Geen toetreding van het Verenigd Koninkrijk tot het Verdrag van Lugano
Het Verenigd Koninkrijk heeft in april 2020 een verzoek gedaan aan de EU om toe te mogen treden tot het Verdrag van Lugano. Het (meest recente) Verdrag van Lugano[15] is een regeling die beperkter, maar vergelijkbaar is met de herschikte Brussel-I Verordening. Het verdrag geeft, net als de Verordening, regels voor het aanwijzen van de bevoegde rechter en de erkenning en tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken. Het Verdrag van Lugano geldt nu in de verhouding met/tussen de EU en bijvoorbeeld Noorwegen, IJsland en Zwitserland.
Er kwam lange tijd geen reactie van de EU op het toetredingsverzoek, maar op 4 mei van dit jaar heeft de Europese Commissie een bericht naar buiten gebracht.[16] Hierin staat kort gezegd dat de Europese Commissie van mening is dat aangezien het Verenigd Koninkrijk een derde land is geworden en er geen bijzonder handelsverdrag met het Verenigd Koninkrijk is gesloten[17], er voor haar in beginsel nu geen plaats is bij het Verdrag van Lugano. Op pagina 5 van het bericht concludeert de Europese Commissie:
“In view of the above, the Commission takes the view that the European Union should not give its consent to the accession of the United Kingdom to the 2007 Lugano Convention. For the European Union, the Lugano Convention is a flanking measure of the internal market and relates to the EU-EFTA/EEA context. (…) The United Kingdom is a third country without a special link to the internal market. Therefore, there is no reason for the European Union to depart from its general approach in relation to the United Kingdom.”
De Commissie geeft als advies:
“Stakeholders concerned, and in particular practitioners engaged in cross-border contractual matters involving the European Union, should take this into account when making a choice of international jurisdiction.”
De Europese Unie heeft de visie van de Europese Commissie gevolgd. De EU heeft inmiddels laten weten dat zij er niet mee instemt dat het Verenigd Koninkrijk toetreedt tot het Verdrag van Lugano.[18] Dit betekent dat we in de praktijk te maken gaan krijgen met een lappendeken aan regels die mogelijk de rechtsmacht bepalen in geschillen voor de Nederlandse en de Britse rechter. We zullen ook te maken krijgen met de verschillende bovengenoemde regelingen voor de tenuitvoerlegging van vonnissen.
Mocht u nader advies wensen over bijvoorbeeld Brexit, de gevolgen voor uw contract of algemene voorwaarden of de mogelijkheden om een vonnis ten uitvoer te leggen, neem dan gerust contact met ons op.
* * *
[1] https://nos.nl/artikel/2379557-visserijconflict-vk-frankrijk-loopt-hoog-op-marineschepen-naar-jersey.
[2] https://nos.nl/artikel/2364055-britten-verbaasd-over-inbeslagname-besmeerde-broodjes-door-nederlandse-douane.
[3] Voor een tijdlijn van de Brexit-onderhandelingen zie https://www.brexitloket.nl/tijdlijn. Zie ook https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/brexit/brexit-stand-van-zaken (geraadpleegd op 24 mei 2021).
[4] Verordening (EU) nr. 1215/2012 van 12 december 2012 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken (herschikking).
[5] Zie o.a. art. 1 van de herschikte Brussel-I Verordening.
[6] M.a.w. de vraag bij welk loket (welke rechter in welk land) een procedure gestart kan worden. De vraag hoe de rechtsmacht van de Nederlandse en Britse rechter moet worden beoordeeld na Brexit valt buiten de reikwijdte van dit blog.
[7] T.H.D. Struycken, Gerechtelijke procedures en faillissementsprocedures sinds Brexit, Bb 2021/38.
[8] Verdrag betreffende de overeenkomst tot internationaal vervoer van goederen over de weg (CMR), Genève, 19 mei 1956. Vgl. art. 31 lid 3 en 4 CMR.
[9] Verdrag inzake Bedingen van Forumkeuze, Den Haag, 30 juni 2005 (geratificeerd door de EU op 11 juni 2015).
[10] Verdrag tussen het Koninkrijk der Nederlanden en het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland betreffende de wederkerige erkenning en tenuitvoerlegging van vonnissen in burgerlijke zaken, Den Haag, 17 november 1967.
[11] Zie bijvoorbeeld T.H.D. Struycken, Gerechtelijke procedures en faillissementsprocedures sinds Brexit, Bb 2021/38 en C.E. Drion, Brexit, NJB 2018/1579 en C.E. Drion, Legal Opinions, NJB 2021/350.
12] Zie bijvoorbeeld T.H.D. Struycken, Gerechtelijke procedures en faillissementsprocedures sinds Brexit, Bb 2021/38.
[13] https://eapil.org/2021/02/12/brexit-and-the-brussels-convention-its-all-over-now-baby-blue/ (laatst geraadpleegd op 24 mei 2021).
[14] Verdrag betreffende de rechterlijke bevoegdheid en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken, Brussel, 27 september 1968.
[15] Verdrag van Lugano uit 1988, gewijzigd op 30 oktober 2007.
[16] Communication from the commission to the European Parliament and the Council – Assessment on the application of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland to accede to the 2007 Lugano Convention van 4 mei 2021 (geraadpleegd op 24 mei 2021) zie https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/1_en_act_en.pdf.
[17] Zie p. 4: “The United Kingdom is, since 1 January 2021, a third country with an “ordinary” Free Trade Agreement facilitating trade but not including any fundamental freedoms and policies of the internal market.”
[18] https://www.eda.admin.ch/dam/eda/fr/documents/aussenpolitik/voelkerrecht/autres-conventions/Lugano2/20210701-LUG-ann-EU.pdf
